Blog: Dat hedendaagse gebouwen zonder zonwering of koeling kunnen, is een misvatting

Posted by On 28 mei 2019 14:15

#epb, #macobostabo, #klimaat, #zonwering

Macobo Stabo artikel zomercomfort

Als je in een recent gebouw woont of werkt, is de kans groot dat je deze misvatting herkent. Zonder zonwering of koeling is het steeds vaker puffen en zweten geblazen met alle gevolgen voor de concentratie, productiviteit en goede nachtrust van dien. Met de hittegolf van 2018 en de klimaatopwarming indachtig vinden we het onze missie om het zomercomfort in de spotlight te zetten.

Alle gebouwen ontwerpen met een hittegolf als uitgangspunt is een stapje te ver, maar zomercomfort moet wel een volwaardige ontwerpparameter worden. Een gebouw met verwarming is voor iedereen vanzelfsprekend, maar het plaatsen van zonwering of koeling wordt nog steeds en vaak onterecht als overbodige luxe beschouwd. Om deze gedachte bij te sturen moeten enkele hardnekkige misvattingen uit de wereld geholpen worden.

“Vroeger was er geen koeling of zonwering nodig?”
Vroeger werd er anders gebouwd; met minder isolatie, massievere materialen, minder beglazing en weinig tot geen aandacht voor luchtdichtheid. De uitdaging lag toen vooral in het behalen van een aangename binnentemperatuur in de koude wintermaanden. Door steeds strengere EPB-eisen en moderne bouwstijlen met grote raampartijen verschuift het energieprestatievraagstuk van de winter naar de zomer. Veel maatregelen om de koude in de winter buiten te houden, zullen de warmte in de zomer ook binnenhouden. De uitdaging bestaat er nu in om de zon op de juiste momenten te weren. Een goede inplanting van de ramen met een bijpassende zonweringstrategie leveren hier een belangrijke bijdrage aan. Het benutten van passieve koeling zoals nachtventilatie kan voor bepaalde gebouwen voldoende comfort genereren, maar niet altijd. In dat geval is er actieve koeling nodig, waarover de volgende misvatting bestaat:

“Koeling is not done?”
Dat actieve koeling in de taboesfeer zit, is vooral te wijten aan de energieverslindende airco’s die “te koude en ongezonde lucht” rondblazen en tegenwoordig niet meer toegepast worden (tenzij als noodoplossing achteraf in slecht ontworpen gebouwen). We bekijken eerst of koeling kan vermeden worden. Als dit niet mogelijk is, kiezen we voor een performante koelinstallatie en efficiënte afgiftesystemen waardoor de koeling wel energiezuinig en comfortabel is. Zo kunnen we een actief gekoeld gebouw volledig CO2-neutraal en/of (bijna)energieneutraal ontwerpen met een aangenaam comfort.

“Zonwering is duur?”
Zonwering wordt net zoals actieve koeling als “duur” ervaren. Het helpt uiteraard niet dat beide in de taboesfeer zitten, waardoor deze maatregelen vaak als eerste worden geschrapt. Onbekend is vaak ook onbemind. We pleiten ervoor om zonwering niet te zien als een kost, maar als een investering in het welbehagen van de werknemers, leerlingen of bewoners. Een investering die niet op de klassieke manier terugverdiend zal worden, maar zal zorgen voor een hogere productiviteit, betere schoolresultaten en een hogere slaapkwaliteit. Achteraf zonwering of airco plaatsen is veel duurder. Een simpele, maar weliswaar drastische suggestie van Verozo (beroepsvereniging van zonwering en dus niet geheel onafhankelijk) naar de overheden is om zonwering te verplichten.

Zonwering verplichten is ons inziens wel een stap te ver, gezien er ruimte moeten blijven voor innovatie. Een mogelijk betere suggestie is het promoten van integraal ontwerpen. Bij MACOBO-STABO hebben wij de nodige know-how in huis om samen met het bouwteam slimme keuzes te ‘engineeren’ op basis van objectieve en onderbouwde studies, reeds vanaf conceptfase. Wij helpen het ontwerpteam ook graag om te spelen met oriëntatie en structurele zonwering om onderhoudsgevoeligere systemen als screens te vermijden.

“Integraal ontwerpen is essentieel bij hedendaagse gebouwen!”
Door vanaf de eerste schetsen rekening te houden met het risico op oververhitting, kunnen de oplossingen hiervoor perfect geïntegreerd worden in het ontwerp. Architectuur en technieken kunnen zo op elkaar afgestemd worden zonder de vrijheden van de architect te beknotten of de betaalbaarheid in gevaar te brengen. Een dynamische simulatie is de tool bij uitstek om hierbij te helpen. Met deze studie kunnen wij de mogelijke pijnpunten in het ontwerp objectief blootleggen: “Waar zal de temperatuur te hoog oplopen?” & “Welke ramen hebben zonwering nodig (of net niet)?” & “Is er ergens koeling nodig?”. Door deze vragen in een vroeg stadium op te sporen en te beantwoorden, helpen we zo het ontwerp te optimaliseren.
 
De titel van dit artikel is maar een teaser om de discussie over zomercomfort op te starten. Ook zonder verplichtingen zou er een voldoende enthousiasme moeten zijn voor meer expertise en studiewerk inzake zomercomfort. Een goed ontworpen, hedendaags gebouw kan, door de lage warmte- en koellasten, efficiënt geklimatiseerd worden. Dit kan dan via lagetemperatuur verwarming en passieve of hoge temperatuur koeling systemen, ideaal in combinatie met geothermie en warmtepomptechnologie. Dit is de Trias Energetica in zijn zuiverste vorm, wie kan daar tegen zijn.

Bij MACOBO-STABO passen we deze integrale werkmethode reeds toe op meerdere projecten. Over onze expertise in dynamische simulatie zullen mijn collega Lise Christiaens en ikzelf nog een nieuwe blog maken. Hier zullen we o.a. evalueren in hoeverre de best-practise bestand is tegen een hittegolf op basis van de meteorologische gegevens van hittegolfjaar 2018. Ideeën en feedback altijd welkom.

Wil je meer weten over zomercomfort en dynamische simulaties, neem dan contact op met Maaike Deverwerre, Sales & Marketing Manager bij Macobo-Stabo, op +32 460 94 21 39 of maaike.deverwerre@macobo-stabo.be